ก่อนที่ René Descartes นักปรัชญาชาวฝรั่งเศส
จะเกิดออกมาคิดประโยคอมตะว่า Cogito, ergo sum...
กว่า 2100 ปีก่อนหน้านั้น มีชายผู้หนึ่งได้ประกาศความคิดนี้ไปแล้ว
คือ พระโคตมพุทธเจ้า หรือ Gautama Buddha
ทรงประกาศแนวคิดอันชัดเจนแจ้มแจ้ง และง่ายดายดังหงายของที่คว่ำ
เอาไว้ว่า "เพราะมีอวิชชา เราจึงมีอยู่"
อวิชชา แปลตรงๆได้ว่า ความไม่รู้
ควรอธิบายด้วย ปฏิจจสมุปบาท ดังนี้
ปฏิจจสมุปบาท
หมายถึง สภาพอาศัยปัจจัยเกิดขึ้น, การที่สิ่งทั้งหลายอาศัยกันจึงเกิดมีขึ้น,
การที่ทุกข์เกิดขึ้นเพราะอาศัยปัจจัยต่อเนื่องกันมา มีองค์คือหัวข้อ ๑๒ ดังนี้
๑. อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขารา - เพราะ อวิชชา เป็นปัจจัย สังขารจึงมี
๒. สงฺขารปจฺจยา วิญฺญาณี - เพราะ สังขาร เป็นปัจจัย วิญญาณจึงมี
๓. วิญฺญาณปจฺจยา นามรูปํ - เพราะ วิญญาณ เป็นปัจจัย นามรูปจึงมี
๔. นามรูปปจฺจยา สฬายตนํ - เพราะ นามรูป เป็นปัจจัย สฬายตนะจึงมี
๕. สฬายตนปจฺจยา ผสฺโส - เพราะ สฬายตนะ เป็นปัจจัย ผัสสะจึงมี
๖. ผสฺสปจฺจยา เวทนา - เพราะ ผัสสะ เป็นปัจจัย เวทนาจึงมี
๗. เวทนาปจฺจยา ตณฺหา - เพราะ เวทนา เป็นปัจจัย ตัณหาจึงมี
๘. ตณฺหาปจฺจยา อุปาทานํ - เพราะ ตัณหา เป็นปัจจัย อุปาทานจึงมี
๙. อุปาทานปจฺจยา ภโว - เพราะ อุปาทาน เป็นปัจจัย ภพจึงมี
๑๐. ภวปจฺจยา ชาติ - เพราะ ภพ เป็นปัจจัย ชาติจึงมี
๑๑. ชาติปจฺจยา ชรามรณํ - เพราะ ชาติ เป็นปัจจัย ชรามรณะจึงมี
โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสาสมฺภวนฺติ
โสกะ ปริเทวะ ทุกข์ โทมมัส อุปายาส จึงมีพร้อม
เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส สมุทโย โหติ
ความเกิดขึ้นแห่งกองทุกข์ทั้งปวงนี้จึงมีด้วยประการฉะนี้
ที่มา: พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ของท่านเจ้าคุณพระธรรมปิฎก
via 007772 - ภาพศิลป์ ชุด "ปฏิจจสมุปบาท ๑๒ เหตุแห่งทุกข์"
.
ถ้าปฏิจจสมุปบาท ซับซ้อนเกินไปสำหรับคุณ
แน่นอนครับ มันยากเกินไปสำหรับผมด้วย
ก็บอกกันสั้นๆ ง่ายๆ ว่า เพราะเราไม่รู้ความจริงเกี่ยวกับชีวิต เราถึงต้องเกิดมา
ตราบใดที่เรายังไม่รู้ เราก็ยังคงต้องเกิดแล้วเกิดอีกไปเรื่อยๆ จนกว่าจะรู้
นั่นคือการรู้แจ้ง หรือนิพพาน อันเป็นการหลุดพ้น
แต่อย่าลืมว่าเราไม่ได้เกิดเป็นคนทุกชาติไปหรอก
ดังนั้นจงอย่าประมาทในการใช้ชีวิต
.
การปฏิบัติธรรมนั้น คือการเฝ้ารู้ ไม่ใช่เฝ้าคิด
จงรู้สิ่งที่เกิดอย่างซื่อๆ ตรงไปตรงมา
ไม่ต้องไปคิดหาคำนิยามใดๆ ให้กับมัน
แม้แต่การสงสัย ก็ต้องรู้ว่าเรากำลังสงสัย
และอยู่แต่เพียงปัจจุบัน ไม่ไปติดกับความสงสัยที่ผ่านไปแล้ว
เมื่อใดที่เราปราศจากคำว่าสงสัย นั่นแลเราจักเรียกว่าเกิดภาวะตื่น ภาวะรู้
และเมื่อใดภาวะตื่นรู้นั้นเกิดขึ้นอยู่เนืองๆ อย่างเป็นธรรมชาติ
ไม่ใช่เกิดอย่างแข็งทื่อ หรือคงที่อย่างฝืนธรรมชาติ
เมื่อนั้นจิตจะเริ่มปล่อยวางสิ่งต่างๆ
เพราะทุกอย่างล้วนเกิดขึ้น และดับไปทั้งสิ้น
บัดนั้น ทุกข์จะกลายเป็นของไร้สาระแก่ใจเราไปในทันที
เพราะทุกข์เกิดขึ้น แต่ใจเราไม่เอา ไม่ยึดมันไว้แม้เสี้ยววินาที...
.
I think, therefore I am. ก็คือเศษเสี้ยวของปฏิจจสมุปบาท เราดีๆ นี่เอง
ปล.ขอแนะนำ http://www.fungdham.com/sound/pramote.html
บทความ
